Varoški „uča“ i upravitelj škola

Dobrilo Aranitović priredio knjigu „Sabrani radovi“ Stevana I. Samardžića ((1877-1910)), kulturnog i nacionalnog radnika iz Pljevalja Bio oženjen učetiljicom Marijom Кuburović i izabran za člana Eparhijske uprave Raško-prizrenske mitropolije. Umro i sahranjen u Novoj Varoši, ali mu se ne zna grobno mesto?!

U sali Skupštine opštine Pljevlja nedavo je promovisana knjiga „Sabrani radovi“ Stevana I. Samardžića, koju je priredio Dobrilo Aranitović, publicista iz Šapca i istraživač prošlosti Stare Srbije.

Nakon višedecenijskog marljivog istraživačkog rada i prikupljanja, Aranitović je priredio izdanje u kojem se, konačno, na jednom mjestu, na više od 600 stranica, mogu pronaći svi relevantni radovi pisca, prosvetitelja, pedagoga i nacionalnog radnika Stevana Samardžića (1877-1910), čije ime nosi Biblioteka u Pljevljima.

U osam poglavlja knjige sabrani su Samardžićevi književni radovi sa dramatizacijom njegove pripovijetke „Posle sevdaha“, potom prikazi i osvrti na književne radove savremenika kao i njihovi likovi i portreti, članci iz kulturne istorije, tekstovi o istorijatu školstva i prosvjetnim prilikama u Staroj Srbiji i Raškoj oblasti, te pedagoške rasprave, kao i članci i dopisi o društvenim i političkim prilikama.

Aranitović je u poglavlju „Stevan Samardžić u odzivima savremenika“, te poglavljima „Кnjiževno djelo Stevana Samardžića u ogledalu književne kritike“, „Prilozima“ i „Iz porodičnog albuma“ nastojao da, kao autor i priređivač, u najvećoj mogućoj mjeri osvijetli život i djelo „jednog višestruko darovitog stvaraoca, podvižnika izuzetne radljivosti i samoprijegora“, kako sam tvrdi za Samardžića.

Кnjigu je izdala Narodna biblioteka „Stevan Samardžić“ uz finansijsku podršku Ministarstva kulture Crne Gore, opštine Pljevlja i Rudnika uglja Pljevlja.

Recenzenti djela su akademik Ljubomir Zuković i istoričari Salih Selimović i Milić F. Petrović.

Direktorica Biblioteke Đina Bajčeta predstavila je tehničku i organizacionu stranu ovog izadavačkog poduhvata. Salih Selimović je osvijetlio društveno-istorijske okolnosti u kojima je kratko živio i samoprijegorno i svestrano radio jedan od najznačajnijih kulturnih radnika koga je ikada imao pljevaljski kraj, ali i čitava Stara Srbija i Raška oblast. Na razmeđu dva vijeka i dvije istorijske epohe, u burnom vremenu previranja koja su naginjala ka konačnoj slobodi srpskog naroda.

Samardžića su okupirali upravo stanje naroda i njegova teška sudbina, izvan kojeg nije htio i nije ostao kao moralan čovjek i nacionalni i kulturni radnik.

Milić F. Petrović je aktuelizovao istorijske procese sa kraja 19. i početka 20. vijeka, s posebnim osvrtom na ulogu intelektualne i uopšte duhovne elite srpskog naroda sa prostora južne Srbije u tim dešavanjima, uz paralelu na vrijeme u kojem živimo i duhovno i istorijsko raskršće na kom se u ovom trenutku nalazi srpski narod. Petrović je apostrofirao djelo Stevana Samardžića kao putokaz generacijama koje su došle nakon njega i koje dolaze.

Čitave četiri decenije, duže nego što je živio Stevan Samardžić, Dobrilo Aranitović je prikupljao radove ovog pregaoca kao i ono što su o njemu zapisali savremenici ali i potomci, da bi u životnoj dobi više nego dvostruko stariji od njega uspio da ih sabere i stavi među korice knjige-spomenika koji mu podiže zavičaj. Aranitović je zahvalio svima koji su pomogli da izađe ova vrijedna knjiga, potkrijepivši smisao čitavog posla Geteovim stihovima:

Sve što, temeljno i valjano, leži

U galeriji prošlosti daleke,

Uvijek će jednog dana oči neke

Pogledom svojim otkrivati svježim.

Promocija knjige u novovaroškoj biblioteci biće, kako je najvljeno, naproleće.

Životni put prosvetitelja

Stevan Samardžić rođen je u Pljevljima 27. decembra 1877. godine, a umro 1. aprila 1910. godine. u Novoj Varoši. Osnovnu školu učio u Pljevljima, gimnaziju u Beogradu, zvršio je prvi razred Učiteljske škole u Beogradu, a preostala tri u Aleksincu kao briljantan đak. Postavljen je za učitelja u Novoj Varoši septembra 1898. godine i tu ostao do septembra 1901. kad je premješten za profesora pljevaljske Gimnazije. On je rukovodio Gimnazijom, obavio prijemni ispit i upisao prvu generaciju učenika jer je par mjeseci njen direktor Tanasije Pejatović polagao profesorski ispit. Tu je Stevan predavao srpski jezik, prirodne nauke i rukovodio đačkom knjižnicom. Od 1904. do 1908. bio je upravitelj pljevaljskih osnovnih škola, od 1908. upravitelj novovaroških osnovnih škola.

Gde su grob i spomenik?

Samardžić je, po molbi, bio premješten u Novu Varoš 1908. godine, jer je morao da se stara o dvije ćerkice, sirotice, koje su 1907. godine ostale nakon smrti majke Marije Кuburović, učiteljice rodom iz Nove Varoši, umrle u Pljevljima. Treća ćerkica mu je umrla odmah poslije majčine smrti – ističe Aranitović. – Godine 1909. postavljen je za člana Eparhijske uprave Raško-prizrenske mitropolije kao upravitelj osnovnih škola za Novu Varoš, Sjenicu, Priboj, Prijepolje i Pljevlja. Sahranjen je u Novoj Varoši, gdje mu je podignut i spomenik, ali dvadeset godina nijesam uspio da pronađem đe mu je grob i da li uopšte postoji?!
Izvor: Zlatarinfo Miroslav Drobnjak